Cây an xoa là gì?
Cây an xoa (tên khoa học Helicteres hirsuta Lour.), thuộc họ Trôm (Sterculiaceae) và thuộc bộ Bông (Malvales). Cây còn được biết đến với các tên gọi khác như tổ kén cái, thâu kén lông hoặc cây dó lông. Cây an xoa được sử dụng phổ biến trong Y học cổ truyền để hỗ trợ điều trị các bệnh về gan.
Đặc điểm hình thái:
- Là cây bụi cao từ 1 đến 3 mét, nhánh hình trụ có lông.
- Lá hình trái xoan, dài 5-17 cm, rộng 2,5-7,5 cm, gốc cụt hoặc hình tim, đầu nhọn. Mép lá có răng không đều, mặt dưới lá màu trắng, phủ đầy lông hình sao. Cuống lá dài 0,8-4 cm; lá kèm hình dải, có lông và dễ rụng.
- Cụm hoa ngắn, đơn hoặc xếp đôi ở nách lá. Hoa màu hồng hoặc đỏ, có lá bắc dễ rụng; đài hình ống, phủ lông, chia thành 5 răng, có 5 cánh hoa.
- Quả nang hình trụ nhọn, chứa nhiều hạt hình lăng trụ.
Phân loại: Có hai loại cây phổ biến với đặc điểm và công dụng khác nhau:
- Cây an xoa hoa tím: Loại cây này có lá thuôn, nhỏ và phiến lá dày với mép lá có răng cưa. Hoa của cây mọc sát ở nách lá và có màu tím. Quả của cây hoa tím có hình dạng như con sâu róm, khi chạm vào gây cảm giác ngứa. Loại cây này thường được sử dụng trong hỗ trợ điều trị các bệnh về gan.
- Cây an xoa hoa trắng: Lá cây hoa trắng có kích thước lớn hơn, phiến lá tròn và không có lông trên cả hai mặt. Hoa màu trắng đục. Tuy nhiên, cây an xoa hoa trắng không được dùng trong các phương pháp chữa bệnh như cây hoa tím.
Bộ phận dùng: Các bộ phận sử dụng của cây an xoa bao gồm thân, rễ và lá.
Thu hái và sơ chế: Cây an xoa có thể thu hoạch quanh năm, tuy nhiên, giai đoạn từ tháng 5 đến tháng 11 là thời điểm cây phát triển mạnh nhất và chứa nhiều dược tính. Sau khi thu hoạch, các phần của cây sẽ được phân loại: lá và thân được cắt nhỏ, phơi hoặc sấy khô. Để giảm tình trạng ngứa rát cổ họng khi sử dụng, cây thường được sao vàng hạ thổ, giúp loại bỏ lông trên bề mặt cây.
Bảo quản: Sau khi sơ chế, dược liệu từ cây an xoa được bảo quản ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ẩm mốc và ánh nắng trực tiếp.
Thành phần hóa học
Cây an xoa chứa nhiều thành phần hoạt chất có lợi, bao gồm:
- Flavonoid: Gồm apigenin và tiliroside, có khả năng chống oxy hóa mạnh mẽ, bảo vệ tế bào miễn dịch và ngăn chặn hoạt động của các gốc tự do có thể gây bệnh.
- Lignan và stigmasterol: Thuộc nhóm hợp chất phenolic, có tác dụng chống lại các tế bào ung thư và ngăn cản sự phát triển của các khối u.
- Triterpenoid (lupeol): Hỗ trợ sức khỏe toàn diện.
- Enzyme và các nguyên tố vi lượng: Tăng cường quá trình trao đổi chất và bổ sung dưỡng chất cho cơ thể.
